İLK DİVAN BAĞLAYAN ŞAİRİMİZ VƏ ƏRƏB LEKSİK VAHİDLƏRİ

Özet

Makalede, Türk lehçeleri edebiyatı tarihinde bir ilk Divan yaratan şairimiz Gazi Burhaneddin'in (1344-1398) eserlerinde yer alan Arapça sözcük birimlerin araştırılıyor. Bu sözlük birimlerin Türk lehçeleri edebiyatında ilk kez Gazi Burhaneddin'in eserlerinde geniş ölçüde yansıdığı belirtilmektedir. Böylece Gazi Burhanaddin bu sözlük birimleri kullanarak kendi dilinin eruza uyumluluğunu sağlamaya çalışmıştır. Genel olarak, makalede eruzla Azerbaycan dili arasındaki karşılıklı ilişkiler araştırmaya çıkarılır. Gazi Burhaneddin anadilimizde "Divan" yazan ilk şairdir. Azerbaycan edebiyat tarihinin üçüncü cildinde Gazi Burhanaddin (1344-1398) makalesi şu cümlelerle başlar: “XIII-XIV yüzyıllarda Azerbaycan edebiyatı yeni bir gelişme aşamasına giriyor. Dönemin en önemli olayı anadilli şiirin ortaya çıkmasıdır. Yüzyıllar boyunca tarihi-sosyo-politik nedenler yüzünden bazı Yakın ve Ortadoğu ülkeleri edebiyatında olduğu gibi yazılı Azerbaycan edebiyatında da Arapça (VII-X yüzyıllar) ve Farsça (XI-XII yüzyıllar) yüksek mevkide idi. Tanınmış edebiyat teorisyeni ve eleştirmeni Hatib Tebrizi eserlerini Arapça, dünyaca ünlü Hagani, Nizami Farsça yazmıştır... XIV asırda şiir bayrağını öz dilinde göylere kaldıran, Azerbaycan dilinde yüzlerle eserler yaratan şairlerden biri de Gazi Burhaneddin`dir”. Kaynaklardan belli oluyor ki, Gazi Burhaneddin zamanının tanınmış bir neslinden olmuş, dönemine göre mükemmel bir eğitim almış ve uzun süre Arap ülkelerinde yaşamıştır. Bu nedenle de o, Arapçayı çok iyi bilmiştir. Yine de edebiyat tarihine göre, “o... bir elinde kılıç tutuyorsa diğer elinde de kalem tutmuş, “Tərcihit-tozih” (açıklamaların üstünlüğü), "İksirus-seadet fi esraril-ibadet" (Mutluluğun cevheri ibadetin sırlarındadır) gibi. Arapça bilimsel eserler yazmış ve gönüllere dokunan nadide ezgiler yaratmıştır...” "Kaynaklar şairin Arapça ve Farsça şiirleri olduğunu belirtse de meşhur "Divan"ı Azerbaycan dilindedir