KIBRIS ARKEOLOJİK SİLİNDİR MÜHÜR GÖRSELLERİNİN ANALİZİ

Özet

İnsanlar, eski devirlerden beri “kişilik” ve “mülkiyet” haklarını özel işaretler ve simgeler kullanarak belirlemeye çalışmışlardır. Bu simgeler o günün koşullarında birlikte yaşayan ve topluluk oluşturmuş insanların üzerinde anlaştığı işaretlerdir. Kişilik ve mülkiyet belirleyici bu özel işaretlerin yer aldığı insan yapımı araçlardan biri de silindir mühürlerdir. Silindir mühürler üzerinde, kazınan yazı ve görseller aracılığı ile kişilik ve mülkiyet belirleme yanında farklı anlatımlar da yapılmıştır. Bu araştırmada Kıbrıs Adasında arkeolojik eser niteliğinde olup, müzelerde sergilenen ve ilgili literatüre konu olabilecek silindir mühürler incelenmiştir. Örneklemi oluşturan mühürler Kıbrıs arkeoloji müzelerinde, British Museum, Metropolitan Museum ve John Hopkins Museum’un Kıbrıs eserleri bölümlerinde sergilenen silindir mühürlerden oluşmaktadır. Tarihsel süreç içinde Kıbrıs’ta hâkimiyet kurmuş topluluk ve yönetimlerin kullandığı silindir mühürler birer görsel öge olarak araştırılmıştır. Bu amaçla MÖ 2000 ile MÖ 600 yılları arasında Kıbrıs'ta veya komşu kültürlerde üretilen silindir mühürler üzerindeki imgeler araştırılmıştır. Bu araştırmada ayrıca komşu kültürlerde üretilerek, hediye veya ithal yolu ile Kıbrıs'a getirilen mühürler üzerindeki kazımalar da incelenmiştir. Komşu kültürlerde üretilip farklı yöntemlerle adaya getirilen mühürler üzerine adada ek olarak yapılan tüm figürler de araştırma kapsamına alınmıştır. Bu bağlamda, araştırma sürecinde ulaşılmış 191 örnek silindir mühür üzerinde kullanılan motif, figür, yazı, bezeme ile desenlerin özellikleri araştırılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda mühürler üzerine kazınmış figürler temsil ettikleri temalara göre kodlanarak kazınmış tüm görseller kategorilere ayrılmıştır. Kategorik ayırım sonucunda altı ana kategori tespit edilmiştir. Tespit edilen ana kategoriler altında yirmi yedi tema saptanmıştır. Araştırmanın örneklemini oluşturan silindir mühürler üzerindeki kazımalar içinde; üretilen ürünlerin çeşitliliğini sunan, tarımla, madencilikle ilgili, kutsama ve kurban sunma sahnelerini betimleyen ve sahibinin doğum gününü anlatan görsellere rastlanmıştır. Resimlerin mağara duvarlarına çizildiği dönemlerden beridir, bu türden özel işaretler veya farklı amaçlara hizmet eden imgelerin kullanıldığı bilinmektedir. Bu bağlamda, silindir mühürlerin bazılarında sadece resimsel imgeler kazınmış olması onların yazıdan önce de var olduğu ve o dönemin geleneğinin yazı bulunduktan sonra da mühür kazımaları üzerinde devam ettiği olgusu ortaya çıkarılmaktadır.