ENGELLİ BİREY VE AİLESİNİN SİNEMADA TEMSİLİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET TEMELİNDE ANALİZİ

Özet

Anne baba olarak engelli bir çocuğa sahip olmak ebeveynlerin başta iş hayatı olmak üzere gündelik yaşamın her alanında, rol paylaşımlarını, yaşam kalitesini, sosyal yaşamlarını, evlilik ve aile ile ilgili tüm süreçleri değişim ve dönüşüme uğratmaktadır. Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında toplumda kabul gören anlayış “kadının asli görevinin annelik olduğu”yaratılış olarak bakım ve hizmet vermenin doğasına uygun olduğudur. Engelli bireylerle ilgili yapılan çalışmalar engelli çocuğa sahip ailelerde, sorumluluk bakım ve hizmetlerin anneler üzerinde yoğunlaştığını göstermektedir. Bu çalışmada, engelli ailelerinde anne baba rol ve tutumlarının sinemada temsiliyetinin ana karakterleri engelli iki film üzerinden toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında araştırılması amaçlanmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örneklem yöntemiyle seçilen “Tamam mıyız?” ve “Benim Dünyam” adlı filmler sosyolojik çözümleme ve eleştirel söylem analizi ile tahlil edilmiştir. Bu çalışmada ana karakterin “çoklu engelli” olması ve sosyo ekonomik statü farklılığı ölçüt olarak belirlenmiştir. Tamam mıyız? filminin ana karakteri (İhsan)kolları ve bacakları olmayan bir engelli iken, Benim Dünyam filminin ana karakteri (Ela) görme, işitme ve konuşma engellidir. Çalışmanın bulgularına göre geleneksel toplumsal cinsiyet rolleri normlarına uygun olarak her iki filmde engelli karakterlerin anneleri duygusal, merhametli, engelli çocuğu için hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan ve bakımını tek başına üstlenen anne rolünde temsil edilirken, baba karakteri daha katı, daha az duygusal hatta engelli çocuğunu “kabullenememe” aşamasını geçememiş bireyler olarak temsil edilmektedir. Çalışmada incelenen örneklemden hareketle Türk sinemasının engelli bakımında sorumluluk ve görev paylaşımının kadınların dezavantajına olan durumların toplumda olduğu gibi yansıtıldığı, bu konuda topluma olumlu mesaj verecek içerik üretemediği görülmektedir. Sinemanın engelli bireyin sorumluluğu ve bakımı ile ilgili olarak anne kadar babanın da sorumluluk üstleneceği, yerleşmiş kalıp yargıları dönüştürmeye yönelik olumlu rol modellerini izleyiciye sunması gerekmektedir.