Yaşlı Bireylerde E-Sağlık Okuryazarlık Düzeyi ve Dijital Sağlık Hizmetlerinin Kullanımı
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8078854Anahtar Kelimeler:
e-sağlık okuryazarlığı, yaşlılık, Dijital sağlık hizmetleriÖzet
Dijitalleşme, sağlık hizmetleri alanında değişimlere yol açmış ve dijital sağlık hizmetleri gündeme gelmiştir. Dijitalleşen sağlık hizmetleri bazı kolaylıkları beraberinde getirirken, sisteme uyum sağlamada e-sağlık okuryazarlık düzeyleri düşük olan yaşlı bireyler dezavantajlı konumda yer almaktadır. E-sağlık okuryazarlığı; elektronik kaynaklardan sağlık bilgilerini arama, bulma, anlama ve değerlendirme ve kazanılan bilgileri bir sağlık sorununu ele almak veya çözmek için uygulama yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırma, bir üniversite hastanesinin polikliniklerine başvuran yaşlı bireylerde e-sağlık okuryazarlık düzeyi ve dijital sağlık hizmetleri kullanımını saptamak amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleşmiştir. Araştırmanın örneklemini, 65 yaş ve üzeri 139 yaşlı birey oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları; "Tanımlayıcı Özellikler Formu" ve "E-sağlık Okuryazarlık Ölçeği" dir. Verilerin değerlendirilmesinde Kolmogorov-Smirnov ve Skewness-Kurtosis testleri, bağımsız t-test, ANOVA, Tukey testi ve ki-kare testi kullanılmıştır. Katılımcıların dijital sağlık hizmetlerini kullanma durumuna bakıldığında; e-Nabız ve/veya MHRS uygulamasından haberdar olanların oranı %79,1, her ikisini de kullananların oranı %30,2'dir. Katılımcıların e-sağlık okuryazarlık ölçeğinden aldıkları ortalama puan 18,43±10 olarak bulunmuştur (8-40 puan arası). Katılımcıların e-sağlık okuryazarlık ölçek puanında, yaşa göre (p=0,001), medeni duruma göre (p=0,007), öğrenim durumuna göre (p=0,001), çalışma durumuna göre (p=0,006) ve gelir durumuna göre (p=0,001) istatistik olarak anlamlı bir farklılık gözlenmiştir. Dijital sağlık hizmetlerini kullanırken güçlük yaşadığını ifade eden yaşlı katılımcıların oranı %84,9 bulunmuştur. Bu çalışma; yaşlı bireylerin dijital sağlık hizmetleri kullanımında desteklenmesi gerektiğini ve yaşlı bireylerin e-sağlık okuryazarlığı düzeylerinin yükseltilmesine yönelik girişimlerin planlanması gerektiğini ortaya koymaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Barnard, Y., Bradley, M., Hodgson, F. and Lloyd, A. (2013). Learning to use new technologies by older adults: Perceived difficulties, experimentation behavior and usability. Computers in Human Behavior, 29,1715-1724.
Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B. ve Şahinkaya, G. (2020). Covid-19 sürecinde yaşlıların enformasyon arayışı ve enformasyon değerlendirmesi: TÜBİTAK SOBAG 120k613 no’lu araştırma projesi. Yaşlanma Çalışmaları Derneği Yayınları.
Curtis, L. M., Kwasny, M. J., Opsasnick, L., O’Conor, R. M., Yoshino-Benavente, J., Eifler, M., Federman, A. D., Altschul, D. and Wolf, M. S. (2021). Change in Health Literacy over a Decade in a Prospective Cohort of Community-Dwelling Older Adults. Journal of General Internal Medicine, 36(4), 916–922.
Demirci, Ş. (2018). Giyilebilir Teknolojilerin Sağlık Hizmetlerine ve Sağlık Hizmet Kullanıcılarına Etkileri. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 985-992.
Erdoğan, A. ve Hocaoğlu, Ç. (2020). Siberkondria: Bir Gözden Geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(4), 435–443.
Eronen, J., Paakkari, L., Portegijs, E. and Rantanen, T. (2021). Coronavirus-related health literacy and perceived restrictiveness of protective measures among community-dwelling older persons in Finland. Aging Clinical and Eexperimental Research, 33(8), 2345–2353.
Gazibara, T., Kurtagic, I., Kisic-Tepavcevic, D., Nurkovic, S., Kovacevic, N., Gazibara, T. and Pekmezovic, T. (2016). Computer and online health information literacyamong Belgrade citizens aged 66–89 years. Health Promotion International, 31, 335–343.
Hazer, O. ve Ateşoğlu, L. (2019).Yaşlılarda sağlık okuryazarlığının başarılı yaşlanma üzerine etkisi: Ankara ili örneği. Akdemir, N. (Editör). Geriatri ve Gerontolojiye Disiplinlerarası Yaklaşım. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, s.48- 56.
Ilgaz, A. ve Gözüm, S. (2016). Tamamlayıcı Sağlık Yaklaşımlarının Güvenilir Kullanımı için Sağlık Okuryazarlığının Önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 67-77.
İnternet: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (2022). WEB: https://unece.org/digitalization/press/ageing-digital-era-unece-highlights-key-actions-ensure-digital-inclusion-older adresinden 01.07.2022’de alınmıştır.
İnternet: Dünya Sağlık Örgütü (2021). Global strategy on digital health 2020-2025. WEB: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/344249/9789240020924-eng.pdf adresinden 10.08.2022’de alınmıştır.
İnternet: T.C. Sağlık Bakanlığı (2021). T.C. Sağlık Bakanlığı 2020 Faaliyet Raporu. WEB: https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/40174/0/2020-faaliyet-raporupdf.pdf adresinden 10.10.2021’de alınmıştır.
İnternet: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2021). Hanelere ve Bireylere Göre Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Kullanımı Araştırması. WEB: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Survey-on-Information-and-Communication-Technology-(ICT)-Usage-in-Households-and-by-Individuals-2021-37437 adresinden 18.11.2021’de alınmıştır.
James, D.C. and Harville, C. (2016). eHealth Literacy, Online Help-Seeking Behavior, and Willingnessto Participate in mHealth Chronic Disease Research Among African Americans, Florida, 2014–2015. Preventing Chronic Disease, 13, 1-9.
Kılıç, T. (2017). e-Sağlık, İyi Uygulama Örneği; Hollanda. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3), 203-217.
Kıraç, R. (2019). Hastane randevu sistemlerinin hastalar açısından değerlendirilmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(3), 189-195.
Kırca, K., Kutlutürkan, S. ve Sözeri Öztürk, E. (2021). Yaşlı yetişkinlerde mobil uygulamaların kullanımındaki engeller ve çözüm önerileri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 14(1), 40-44.
Kozak, F. ve Çevik Akyıl, R. (2021). Yaşlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı ile Yaşam Kalitesi İlişkisi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 4(3), 122–132.
Kördeve, M.K., Uzun, B. ve Ünal, E. (2017). Merkezi Hastane Randevu Sisteminin İşleyişi Üzerine Bir Alan Araştırması. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(2), 52-61.
Norman, C. D. and Skinner, H. A. (2006a). eHealth Literacy: Essential Skills for Consumer Health in a Networked World. Journal of Medical Internet Research, 8(2).
Norman, C. D. and Skinner, H. A. (2006b). eHEALS: The eHealth literacy scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4), 1–7.
Nutbeam, D. (1998). Health Promotion Glossary. Health Promotion İnternational, 13(4), 349-364. Büyük Britanya: Oxford Üniversitesi.
Oshima, S. M., Tait, S. D., Thomas, S. M., Fayanju, O. M., Ingraham, K., Barrett, N. J., and Hwang, E. S. (2021). Association of Smartphone Ownership and Internet Use With Markers of Health Literacy and Access: Cross-sectional Survey Study of Perspectives From Project PLACE (Population Level Approaches to Cancer Elimination). Journal of medical Internet research, 23(6).
Özkan, O.,Yeşilaydın, G. ve Bülüç, F. (2018). Wearable Health Technologies. N. Bilici, R. Pehlivanlı ve K. Ashırkhanova (Editörler), Innovation and Global Issues Congress III: Extended Abstracts Book, s. 114-119.
Ratzan, S.C. and Parker, R.M. (2000). Introduction. Selden, C.R., Zorn, M., Ratzan, S.C. and Parker, R.M. (Editörler). National Library of Medicine Current Bibliographies in Medicine: Health Literacy içinde (v-vii). Maryland: National Institutes of Health, U.S. Department of Health and Human Services.
Sabırcan, F. (2020). Sağlık İletişimi Perspektifinde Sağlık Okuryazarlığı (Birinci Baskı).İstanbul: Hiperyayın.
Starcevic, V. and Berle, D. (2013). Cyberchondria: Towards a better understanding of excessive health-related Internet use. Expert Review of Neurotherapeutics, 13(2), 205–213.
Tamer Gencer, Z. (2017). Norman ve Skınner’ın E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Kültürel Uyarlaması İçin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 131–145.
Terzioğlu, F. (2020). COVID-19 Sürecinde Sağlık Sistemlerinin Zorlukların Üstesinden Gelebilme Kapasitesinin Geliştirilmesi ve Hemşireler ile Diğer Sağlık Profesyonellerinin Güçlendirilmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi; 14,76-83.
Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. (2014). Ankara, Sağlık-Sen Yayınları (Birinci Baskı).
Uskun, E., Doğan, E., Önal, Ö. ve Kişioğlu, N. (2022). e-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği: 45 yaş üstü yetişkinlerde Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 79(2), 1-3.
Ülke, R. ve Atilla, E.A. (2020). Sağlık Hizmetlerinde Bilişim Sistemleri ve E-Sağlık: Ankara İli Örneği. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 6(1), 86-100.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 EUROASIA JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES & HUMANITIES
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 