21. YÜZYIL TÜRKİYE’SİNDE TARİHSİCİ MİMARLIĞIN İZİ: ÜNİVERSİTE GİRİŞ (NİZAMİYE) KAPILARI

Özet

Mimarlık basit anlamda yapılı çevre üretme pratiğiyle ilişkili olsa da, aynı zamanda toplumsal yapıyı şekillendiren politik bir karaktere de sahiptir. Bu yönüyle mimarlık, ideolojileri görünür kılan ve somutlaştıran bir yapıdadır. İdealize bir toplum yaratma sürecinde mimarlık, güçlü bir araç ve temsil niteliği taşımaktadır. Bu bağlamda, son zamanlarda Türkiye’de mimarlık ortamı, tarihsel öğelere referans veren ve tarihi üslupları yeniden canlandırmaya yönelik bir girişime sahne olmuştur. Böyle bir mimarlık ortamının, salt mimari biçim ve üslup üretimi bakımından değil, aynı zamanda ideoloji-siyasi erk-mimarlık üçgeninde de tartışılması gerekmektedir. Bu tartışma zemininde, çalışmanın konusunu ilk olarak, Türkiye’de iktidarın yönlendirmesiyle, tarihsel öğelerle ve muhafazakâr bir karakterle ön plana çıkan tarihsici mimarlık kavramı oluşturmuştur. Türkiye’de ağırlıklı olarak kamu ve eğitim yapılarında etkisini gösteren tarihsici mimarlığın izleri bu çalışmada üniversite eğitim yapıları için bir kimlik niteliğinde olan giriş/nizamiye kapıları kapsamında incelenmiştir. Türkiye’deki üniversite giriş kapıları örnekleri incelendiğinde, birçok örneğin aynı muhafazakâr ideolojiden beslendiği ve türdeş bir görünüm sergilediği gözlenmiştir. Tarihsiciliği idealize eden bu tutum, kentlerimiz için güçlü bir temsil niteliği olan üniversitelerde benzeşme-aynılaşma sorununu ortaya çıkarmış ve üniversite gibi önemli bilim üretim alanlarının kendine özgü bir kimliğe sahip olmasını engellemiştir. Son olarak, Türkiye’de kamu yapılarında olduğu gibi üniversite giriş kapılarının da sahip olduğu bu “neo” üslubun, ideolojik tabanlı yeni bir tarih yazımı girişiminin parçası olduğu düşünülmektedir.