Mahtumkulu Firâkî ve Abdulla Oripov Şiirlerinde Metaforik Transferler

Özet

Çalışmada, Türkmen millî şairi Mahtumkulu Firâkî’nin ve Özbek millî şairi Abdulla Oripov’un şiirlerindeki gönül, ses, söz, satır, şiir, destan, fikir gibi bazı kavramlar metaforik transferler bakımından tahlil edilmiştir. Bilindiği üzere 18. yüzyılda yaşamış olan Firâkî klasik Türkmen Edebiyatı’nın, Oripov ise modern Özbek Edebiyatı’nın öne çıkan iki zirve şahsiyetidir. Araştırmada dil ve düşünce ilişkisi irdelenerek sözü edilen kavramlara yüklenen anlamlar ile her iki şairin kavramsal düşünce yapısına, tefekkür gücüne, zihinsel yolculuğuna, iç sesine ve dahi ifade biçimine dikkat çekilmek istenmiştir. Başlangıçta felsefenin mercek altına almış olduğu metafor mefhumu, zamanla edebiyat başta olmak üzere pek çok disiplinin müracaat ettiği müşterek bir kavram hâline gelmiştir. Doküman inceleme yöntemi kullanılarak saptanan metaforik unsurlar; 1980’li yıllarda George Lakoff ve Mark Johnson tarafından konvansiyonel metaforlar olarak formülleştirilen ontolojik, yapısal, yönelim metaforları esasında kategorize edilmiştir. Bunun yanı sıra metonimik kullanımlara ve bazı dolaylamalı (perifrastik) unsurlara da yer verilmiştir. Söz konusu sanatkârların edebî mirası üzerinden Türkmen ve Özbek Edebiyatı’ndaki bazı kültürel kodlar çözümlenmek istenmiştir.