SİVAS İLİNDE GELENEKSEL ÇUBUKÇULUK SANATI VE SON TEMSİLCİLERİ

Özet

Tarih öncesi devirlerden itibaren sağlamlığı ve dokusuyla kullanıma elverişli bir malzeme olan ağacın yontulup, işlenmesi ve süslenerek kullanım eşyası haline getirilmesine ahşap işçiliği adı verilmektedir. Sivas iline ait geleneksel el sanatlarından birisi olan ve geçmişi 18. yüzyıla kadar uzanan çubukçuluk ahşap işlemeciliği çeşitlerinden birisidir. Ağızlıkçılık olarak da adlandırılan çubukçuluk ahşap malzeme üzerine işlemeler yapılarak ağızlık, kalem, isimlik, tığ sapı, şamdan, tükenmez kalem gibi eşyalar hazırlanan bir sanat dalıdır. Çubukçulukta geleneksel olarak kullanılan ana malzeme Sivas, Tokat, Erzincan, Kars ve Ağrı’da yetişen “germişek” ağacından sağlanmaktadır. Bu ağacın seçilmesinin sebebi dallarının oymaya uygun olması ve zehirli maddeleri içerisine emmesidir. Ağaç tabiatta azalmasından dolayı koruma altına alınmış, günümüzde yerine kavak ve gürgen ağacı kullanılmaktadır. Kabukları soyulan ağaç çubukları hazırlanacak ürüne göre uygun boyda kesilerek şekil verilmekte, boyama ve cilalama işlemlerinin ardından ibrişim ve buğday sapları ile süslemeler yapılmaktadır. Günümüzde Sivas’ta çubukçuluk işi ile uğraşan birkaç usta ve atölye kalmıştır. Bu çalışmada ustalar atölyelerinde ziyaret edilerek bu sanat ve bugün ki durumu hakkında araştırma yapılmıştır. Bu ustalardan Abdulkaya Yazarlı ve kardeşleri babalarından öğrenip devraldıkları sanatı yaşatmaya çalışmaktadırlar. Babalarının ustası Ferit Usta’nın sanatı öğrendiği kişi ise aynı zamanda şehrin manevi şahsiyetlerinden birisi olan Şeyh Aziz Baba’dır. Sivas’ta sanatın son yüzyıldaki en önemli temsilcisi ve piri olan Aziz Baba, “Çubukçu Baba” olarak da bilinmektedir. Ferit Usta, Bilecik’te yapılan boyalı ağızlıklara alternatif olarak Sivas ağızlıkları üzerine ibrişim ve buğday sapları kullanarak motif ve yazı örme işini geliştirmiş ve Sivas’a özgü bir tarz yaratmıştır. İbrişimle süsleme zahmetli ve zaman alan bir işlem olduğu için bugün bu işi yapan kişi neredeyse kalmamıştır. Ustalar günümüzde masa üstü için hazırladıkları ahşap eşyaları folyo ile süslemeye başlamışlardır. Dar mekânlarda zor koşullarda çalışarak ayakta durmaya çalışan ustalar mesleklerini öğretecek ve yaşatacak çırak bulamamaktadır. Sanatın hayatta kalması ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için bu işe gönül veren kişilerin desteklenmesi ve uygun koşullar sağlanması gerekmektedir.