ÇİVİ YAZISININ GELİŞİM EVRELERİ VE SÜMERLERLE BAĞLANTISI

Özet

İlmî ve kültürel gelişime geçişin temel taşı yazının bulunması olayıdır. Yazıysa gelişmiş hâlde birdenbire ortaya çıkmamıştır. Çeşitli sembollerin kayaların üzerine, mağaraların duvarlarına oyma, çizme ve boyama şeklinde kaydedilen ideografik yazılar bir müddet sonra gelişerek resim yazısına piktografik doğru evrilmiştir. Bu bakımdan yazıların başlangıcı mahiyet itibariyle resimler olarak değerlendirilmektedir. Yazı karakterlerinin veya resimlerin her biri çiviye benzediği için bu yazı şekline çivi yazı adı verilmiştir. Çivi yazısı Mezopotamya’daki kavimlerin kullandıkları çok eski devirlere ait olan bir yazı çeşididir. Mezopotamya’ya gelip yerleşenler bu yazı şeklini kullanmıştır. Bundan başka Mezopotamya dışındaki kavimlerden Asurlular, Hititler, İranlılar tarafından da kullanıldığı anlaşılmıştır. Ancak Sümerce, yazıya dökülebilen ilk dil olduğundan çivi yazısını ilk kullananlar da Sümerler olmuştur. Çivi yazısı ilk olarak günümüzden yaklaşık 5500 yıl önce resim yazısı (piktogram) denebilecek karakterde yazılan ticari kayıtlarda ortaya çıkmıştır. Tarihin bilinen en eski yazılı belgelerinden biri olan Sümer tabletleri üzerine çizilen yazı tarihi açısında çok önemli bir yere sahiptir. Önceleri resim yazısı olarak değerlendirilebilecek simgeler zamanla evrim geçirerek, biçiminden dolayı çivi yazısı olarak adlandırılan hece yazısına dönüşmüştür. Çalışmada çivi yazısının çözümlenmesinde farklı görüşlere sahip araştırmacıların görüşleri değerlendirilmektedir. Sonrasında Sümer yazı sistemi içinde karışıklığı gidermek için kullanılan önemli dilbilgisel yapıya sahip belirteçler açıklanmaktadır. Ayrıca Sümer çivi yazısının ister içeriksel isterse de biçimsel gelişimleri çeşitli evrelere ayrılarak detaylı bir şekilde verilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda Sümerlerin çivi yazısındaki gelişimin M. Ö. 2200 yıllarına kadar işaretleri bütünsel ve tasvirî, sonraki dönemlerde ise yalnızca çizgisel karakterli yazılar şeklinde bir süreç izledikleri saptanmıştır. Sümerler önceki dönemlerde kendilerinden öncekiler gibi işaretlerin anlamsal değeri olarak bazı objeleri kullanmışlardır. Ancak onlar seleflerinden farklı olarak nesnelerin her parçasını ve bunlar arasındaki kombinasyonu da göstermişlerdir.