Katılım Bankacılığının Ortaya Çıkışında Davranışsal Finansın Etkileri

Özet

Geleneksel iktisat yaklaşımının bir alt kolu olan geleneksel finans yaklaşımına göre yatırımcılar ve tasarruf sahipleri karar alma süreçlerinde yalnızca akılcı tutumlar sergilemekte, bireyler geleceklerine ilişkin tahminlerinde ve alacakları kararlarda duygularına, inançlarına ya da değer yargılarına yer vermemektedir. Geleneksel finans hipotezinde tamamen rasyonel olduğu kabul edilen bireyin herhangi bir inancının ya da manevi değerinin bulunmadığı, kararlarını alırken duygularının olmadığı bu nedenle de yalnızca akli melekelerinin yönlendirmesiyle hareket ettiği kabul edilmektedir. Böylesine sert sınırlarla tasvir edilen ve hayatın içindeki gerçek bir bireyin davranışlarından oldukça uzak olan bu yaklaşıma karşı insanın duygularının da olduğu, alacağı kararlarda ve hayata geçireceği davranışlarda sahip olduğu değerlerin ve psikolojisinin de etkisinin olduğunu göz önünde bulunduran, geleneksel finansın katı duvarlarını yıkan Davranışsal Finans yaklaşımı ortaya çıkmıştır. Diğer bir ifadeyle Davranışsal Finans, bireyi biyonik bir makine olarak görmemiş, geleneksel finansa insani bir bakış açısı katmış, yatırımcıların ve tasarruf sahiplerinin finansal karar alma süreçlerine bireylerin duygusal yaklaşımlarını ve sosyal sorumluluklarını da dahil etmiştir. İslam ekonomisinin temelinde de yalnızca İslam’ın emir ve yasaklarına uymaya yer verilmemekte, aynı zamanda insan davranışlarının etkileri göz önünde bulundurularak bütüncül bir yaklaşımla toplumdaki diğer bireylerin üzerindeki etkiler de dikkate alınmaktadır. Geleneksel iktisadi modellerde kişisel çıkarlar birincil öncelik olurken, İslami ekonomik modellerde toplumsal kalkınma ön plana alınmakta, hayat bir bütün olarak değerlendirilmekte, bireylerden yaşamları boyunca içinde bulundukları toplumu devamlı surette kalkındırma gayreti içerisinde olmaları istenmektedir. Özellikle sermaye merkezli ekonomilerde geleneksel iktisat yaklaşımından dolayı bireyin yalnızca kendi menfaatini ve çıkarlarını düşünmesinden kaynaklı ortaya çıkan tüm olumsuzlukların aksine, İslam iktisadı sisteminde üretim kaynaklarının dağıtılmasında ve üretilen çıktıların bölüşülmesinde adil bir yaklaşım sergilemektedir. Bu bağlamda ağırlıklı olarak geleneksel finansın izlerini takip eden faizli finans sisteminin temellerini oluşturan konvansiyonel bankacılık sistemi içinde yatırım ve tasarruf kararlarını almak istemeyen, tam aksine kendi hak ve menfaatlerine ilişkin kararlar alırken dahi toplum maslahatını gözeten, paylaşım kültürünü ön plana çıkaran faiz hassasiyetine sahip Müslümanlar, dünyada geleneksel bankacılığa alternatif olarak Katılım Bankacılığı sisteminin ortaya çıkmasına zemin hazırlamışlardır. Çalışmamızda yalnızca rasyonel kararlar aldığı varsayılan ve kendi çıkarlarını her şeyin üstünde gören ekonomik insanın aksine, aldığı kararlarda başka bireyler ile toplumun genelinin sosyal ve ekonomik yararını gözeten İslami düşünce felsefesiyle yoğrularak karar alan insan ele alınmıştır. Bu minvalde finansal sistemlere, paylaşmaya ve bölüşmeye dayalı yeni bir bakış açısı kazandıran faizsiz finans sisteminin ortaya çıkışı, bu sistemin günümüzdeki temsilcisi Katılım Bankacılığının ortaya çıkışındaki Davranışsal Finans yaklaşımının etkileri irdelenerek meydana getirdiği sonuçlar ortaya koyulmuştur.