ÜSTÜNLÜK KURAMI BAĞLAMINDA FIKRALAR

Özet

Fıkralar diğer mizahi unsurlar gibi mizahın protesto, savunma, saldırı, sosyal tarihin kod ve mesajlarını taşıma gibi mizahın temel işlevlerini yerine getirirler. Fıkralar özellikle sözlü kültür ortamında aktarılır ve yayılırlar. Sözlü kültür ortamında anlatılar kimliğin, kültürün önemli unsurlarındandır topluluk üyesine hayat dersi verir, karşılaşabilceği zorluklara dair çözümleri aktarır ve topluluk kimliğini canlı tutar. Zaman içinde basılı ve görsel kültür ortamlarına da fıkra karakterleri ve fıkra metinlerinin canlandırıldığı görülmüştür bu anlamda toplumsal ve teknolojik gelişmelerle fıkraların aktarıldığı mecralar da çeşitlenmiştir. Mizahi unsurlar ve fıkra üretildiği toplumun kurallarını, yasaklarını ve kutsallarını anlamak için önemli bir araçtır. Toplumsal kurallar ve sınırlar fıkra metinleri üzerinden okunabilir, fıkra metinleri ayrıca başka topluluklar hakkında geliştirilmiş ön yargı ve kalıp yargıları da içerirler. Bu bağlamda fıkra metinlerinde grup kültürü ve başka topluluklara karşı üstünlük duygusu mizahi unsur yardımıyla ifade edilir. Fıkra metinlerinde topluluklar kendi olumlu özelliklerini vurgularken metindeki ‘’öteki’’ topluluğun da zayıf yönleri vurgulanır ve kendi üstün yönleri mizah aracılığıyla pekiştirilir. Dikkat edilmesi gereken nokta fıkralarda aşağı konumda gösterilen toplulukların gerçekten diğer topluluğa göre aşağıda olup olmadığı değil kendisini üstün konumlandıran topluluğun, kendi üstülüğünü ve iktidarını korumak için mizahı kullanma biçimi, mizah yolu ile avantajlı duruma geçişi için mizahın gücünden faydalanmasıdır. Üstünlük duygusu ve gülme arasında sıkı bir ilişki vardır. Bu ilişki mizah kuramlarından üstünlük kuramı bağlamında değerlendirilir. Hobbes tarafından sistematize edilen kuram, temelinde gülmenin üstünlük duygusu ile olan ilişkisini ortaya koyar kişi gülerken karşısındakini aşağılar ve kendini yüceltir. Rakibi küçük düşürmenin verdiği hazzın fiziksel ifadesi gülmedir. Kişi gülerek karşısındakini aşağılar ve kendi zaferine güler(Eker, 2014, 141-142 ). Bu çalışmada Türkiye’deki bazı toplulukların diğer topluluklara karşı üstünlüklerini vurgulamak, kendi topluluklarını yüceltmek amacıyla kullandıkları fıkra metinleri incelenmiş ve üstünlük kuramı bağlamında değerlendirilmiştir