KÜRESEL GÜÇLERİN ORTA ASYA İLE EKONOMİK İLİŞKİLERİ

Özet

Küreselleşme ile birlikte güç merkezi olma vasfı daha da güçlenen dünyanın egemen güçleri her tarafı etkileyen bir yapıya sahip olmuşlardır. Bu güçlerin Orta Asya’ya da ilgisiz kalmaları beklenemezdi. Çünkü Orta Asya Bölgesi zengin yer altı ve yer üstü kaynakları ile ilgi çekici ve ilginç bir yapıya sahipti. Türklerin ilk ana yurdu olarak kabul edilen Orta Asya tarihsel süreçte her zaman egemenlik savaşlarının sahası olmuş bir dünya parçasıdır. Tarihin en eski dönemlerinden beri Orta Asya’da ahali olarak varlığını sürdüren Türkler, Dünyanın küresel güçlerinin hâkimiyet kavgasının arasında kalmışlardır. Bazen bölge içi büyük güçlerinbazen de bölge dışı güçlerin küresel rekabetinin ve güç konusunda boy ölçüşmesinin derin etkileri her zaman hissedilmiştir. Uzaktaki küresel güçlerden daha çok imkân ve fırsata sahip olan Rusya ve Çin’in daha fazla gündem belirlediği Orta Asya’da çeşitli istilalar, bölgesel savaşlar, bölünme stratejileri, kısacası güç savaşları değişmez kader halini almıştır. Bu çalışmada Orta Asya’da ekonomik anlamdaki ilişkileri ile Büyük Güçler diye de adlandırılabilecek küresel güçlerin pozisyonu teorik analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda çeşitli bölgesel, etnolojik ve dinsel kavgaların bile temelinde dünyanın büyük güçlerinin ekonomik çıkarlarının etkili olduğu görülmüştür. Özellikle Rusya ve Çin’in böl-yönet politikasının Orta Asya’nın ahalisinin son üç yüz yıllık kaderinin belirleyici etkileri olmuştur. Sanki bu iki gücün birbirleriyle anlaşarak bölgeleri paylaşıp istila ettiği ve bunun sonucunda oluştrumuşoldukları sömürü düzeninin kendilerini güçlendirirken Orta Asya’daki toplumların yoksulluğunun arttığı şeklinde bir sonuç ortaya çıkmıştır.