GÜNÜMÜZ SANATINDA BİR İFADE BİÇİMİ OLARAK İRONİ: MAURİZİO CATTELAN VE YAPITLARI

Özet

2019 sonunda Art Basel Miami sanat fuarında Perrotin Galerisi’nin (Galerie Perrotin) temsil ettiği Maurizio Cattelan’ın bant ile duvara tutturduğu muzun, 120.000 dolara satılması ve ardından o muzun başka bir sanatçı (David Datuna) tarafından bir performans olarak yenilmesi büyük bir sansasyon yaratmıştı. İlk bakışta izleyiciyle açıkça alay eden bir girişim gibi görünen ve magazinel bir alandan sızan yapıt, Cattelan’ın genel sanat anlayışına bakıldığında konunun tam olarak sosyal medyada yankı bulan yüzeyel alanda yer almadığı, başka bir senaryoyu işaret ettiği görülmektedir. Nitekim, Cattelan’ın Komedyen (Comedian) adını verdiği bu yapıt, ironik bir ifade biçimi olarak aslında tam da istediği bir süreç ile ilerleyerek kendine yer edinmiş ve sosyal medya üzerinde büyük bir yayılım ve tartışma alanı yaratmıştır. Günümüz sanatının topyekûn sorgulanmasını beraberinde getiren bu yapıt, Cattelan’ın diğer yapıtlarıyla bir okuma önerisi olarak genel anlamda bakıldığında bir kara mizah ya da ironi olarak sanat anlayışını taşımakta ve böylece sanatın hakikatine dair farklı bir sorgulama biçimini zorunlu kılmaktadır. Özellikle, hakikat-sonrası olarak adlandırılan ve neyin doğru neyin yanlış olduğunu yitirdiğimiz günümüz neoliberal kapitalist toplumunda Komedyen (ve Cattelan’ın diğer yapıtları), ironinin dayanılmaz hafifliği niteliğini taşımakta ve Cattelan’ın kralın çıplak olduğunu söyleyen bir çocuk haylazlığıyla karşımıza dikilmektedir. Sanatın, gerçeklik ve hakikat ilişkisine dair önemli bir anahtar niteliğini taşıyan bu yaklaşım, sanatın neliğini tekrar gözden geçirmemiz gerektiğine dair bir fırsat sunmaktadır. Bu makalede, Cattelan’ın ironik ifade biçimi yapıtları üzerinden incelenecek, bıçak sırtı bir konumda duran ve ince bir çizgiyle ayrılan konumu tartışılmaya çalışılacaktır. Genelde Dadacı özelde Duchampcı bir anlayışın genlerini bünyesinde barındıran ve Duchamp’ın pisuarının (Çeşme / Fountain) açtığı tartışma alanını günümüze taşıyan bu ifade biçiminin, çeşitli bağlantılar kurularak geçmiş ve günümüzdeki konumu kadar geleceğe dair tahayyülleri de tartışmaya açılacaktır.